مروری بر وصیتنامه حضرت فاطمه زهرا

معاونت فرهنگی و روابط عمومی ستاد توسعه و بازسازی عتبات عالیات کردستان؛ واژه «وصیت» در آیات قرآنی و روایات اهلبیت(علیهم السّلام) در دو معنا بهکار رفته است. معنای اول در معنای اخلاقی که به معنای سفارش و موعظه است؛ مانند این آیه شریفه که میفرماید: «وَ أَنَّ هذا صِراطیمُسْتَقیماً فَاتَّبِعُوهُ وَ لاتَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِکُمْ عَنْ سَبیلِهِ ذلِکُمْ وَصَّاکُمْ بِهِ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ؛  این راه مستقیم من است، از آن پیروى کنید و از راههاى پراکنده (و انحرافى) پیروى نکنید که شما را از طریق حق دور مىکند. این چیزى است که خداوند شما را به آن سفارش مىکند شاید پرهیزگارى پیشه کنید». در معنای دوم، معنای فقهی است که عبارت است از سفارش فردی به وصیخودش برای رسیدگی به اموال و کارهای باقی مانده بعد از مرگ.  به عبارتی، وصیت آن است که انسان سفارش کند بعد از مرگش کارهایی را انجام دهند؛ مانند وصیتهایی که برای کفن و دفن و مراسم دیگر میکنند یا بگوید بعد از مرگش چیزی از اموال او، ملک کسی باشد یا برای اولاد او قیم و سرپرستی معین کند. وصیت (بهمعنای فقهی) مستحب است و گاهی واجب میشود؛ برای مثال شخصی که حقالله یا حقالناس بر ذمهاش است و فرصت نکرده است تا آن را ادا کند یا عبادات واجبی مانند حج، روزه و نماز از او فوت شده است، باید وصیت کند تا بعد از وفاتش آن دَین و حقوق را ادا کنند.  قرآن کریم می‎فرماید: «كُتِبَ عَلَيْكُمْ إِذَاحَضَرَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ إِن تَرَكَ خَيْراً الْوَصِيَّةُ لِلْوَالِدَيْنِ وَالْأَقْرَبِينَ بِالْمَعْرُوفِ حَقًّا عَلَى الْمُتَّقِينَ؛  بر شما مقرر شده است که چون یکی از شما را مرگ فرا رسد، اگر مالی بر جای گذارد؛ برای پدر و مادر و خویشاوندان [خود] به طور پسندیده وصیت کند. [این کار] حقیاست بر پرهیزگاران».

در این نوشتار که سخن از وصیتنامه الهی ـ سیاسی حضرت فاطمه(سلام الله علیها) است، افزون بر وصیت مصطلح و فقهی، وصیت به معنای اخلاقی یعنی سفارش و موعظه نیز دنبال میشود.

وصایای حضرت فاطمه(سلام الله علیها)
از احاديث و اخبار اهلبيت(علیهم السّلام) و راويان اهلسنت چنين بر میآيد كه وصیتنامههای حضرت فاطمه(سلام الله علیها) به صورت مکتوب و شفاهی، ناظر به امور مالی و امور الهی و سیاسی بود.

1. وصيتنامه ناظر به امور مالی 
حضرت فاطمه(سلام الله علیها) در روزهای پس از رحلت رسولخدا(صلی الله علیه و آله و سلم) درباره اموال موقوفه و شخصی خويش وصايايی داشت و بسياری از اموالی را كه از رسولخدا(صلی الله علیه و آله و سلم) به وی رسيده بود، مکتوب وصیت نمود که آنها را در راه خدا وقف نموده است؛ از جمله:

1/1. حوائط سبعه برای امام علی(علیه السّلام) و دیگر امامان(علیهم السّلام)
حوائط سبعه، باغهای هفتگانهای بود كه اطراف آن ديوار كشيده شده بود. هفت مزرعه معروف متعلق به شخص یهودی به نام مُخیریق بود که آن را به پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) بخشیده بود  و پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) نیز آنها را در زمان حیات خود در اختیار حضرت فاطمه(سلام الله علیها) قرار داده بود [وقف فاطمه(سلام الله علیها) کرده بود.]  حضرت فاطمه(سلام الله علیها) مکتوب وصیت نمود که عایدیاین باغهای هفتگانه برای امامان اهلبیت(علیهم السّلام) باشد.

ابوبصیر میگوید: حضرت ابوجعفر امام باقر(علیه السّلام) فرمود: «أَ لَا أُقْرِئُكَ وَصِيَّةَ فَاطِمَةَ؟؛ آیا وصایای فاطمه(سلام الله علیها) را به تو بگویم؟». عرض کردم: آری. آنگاه حضرت بستهای را بیرون آورد و از درون آن نوشتهای را نشان داد و آن را به این صورت قرائت فکرد:

بِسْمِ اللَّهالرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‏ هَذَا مَا أَوْصَتْ‏ بِهِ‏ فَاطِمَةُ بِنْتُ‏ مُحَمَّدٍ رَسُولاللَّهِ(صلی الله علیه و آله و سلم) أَوْصَتْ بِحَوَائِطِهَا السَّبْعَةِ الْعَوَافِ وَ الدَّلَالِ وَ الْبُرْقَةِ وَ الْمَبِيتِ وَ الْحَسْنَى وَ الصَّافِيَةِ وَ مَا لِأُمِّ إِبْرَاهِيمَ إِلَى عَلِيِّ بْنِ أَبِيطَالِبٍ(علیه السّلام) فَإِنْ مَضَى عَلِيٌّ فَإِلَى الْحَسَنِ فَإِنْ مَضَى الْحَسَنُ فَإِلَى الْحُسَيْنِ فَإِنْ مَضَى الْحُسَيْنُ فَإِلَى الْأَكْبَرِ مِنْ وُلْدِي شَهِدَ اللَّهُ عَلَى ذَلِكَ وَ الْمِقْدَادُ بْنُ الْأَسْوَدِ وَ الزُّبَيْرُ بْنُ الْعَوَّامِ وَ كَتَبَ عَلِيُّ بْنُ أَبِيطَالِبٍ(علیه السّلام)؛ ‏ این چیزی است که فاطمه دختر محمد(صلی الله علیه و آله و سلم) به آن وصیت کرده است. او به علیبن ابیطالب(علیه السّلام) وصیت کرد باغهای هفتگانه عواف، دلال، برقه، مبیت، حسنی، صافیه و آنچه برای امابراهیم است؛ بعد از علی (حدائق هفتگانه) به [امام] حسن و بعد از او به [امام] حسین و بعد از حسین، به بزرگترین فرزندانم [خواهد رسید] و خداوند و مقداد بن اسود و زبیر بن عوام بر این امر گواهند و علیبن ابیطالب(علیه السّلام) آن را مکتوب کرد.

2/1. مقرری برای همسران پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و نیازمندان بنیهاشم
از امام باقر(علیه السّلام) نقل شده است که حضرت فاطمه(سلام الله علیها) برای برخی از املاکش این وصیتنامه را مکتوب نمود و تولیت آن را به امام علی(علیه السّلام) واگذار کرد: 

بِسْمِ اللَّهالرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‏ هَذَا مَا كَتَبَتْ فَاطِمَةُ بِنْتُ مُحَمَّدٍ فِي مَالِهَا إِنْ حَدَث‏ بِهَا حَادِثٌ تَصَدَّقَتْ بِثَمَانِينَ أُوقِيَّةً تُنْفِقُ عَنْهَا مِنْ ثِمَارِهَا الَّتِي لَهَا كُلَّ عَامٍ فِي كُلِّ رَجَبٍ بَعْدَ نَفَقَةِ السَّقْيِ وَ نَفَقَةِ المغل[الْعَمَلِ‏] وَ أَنَّهَا أَنْفَقَتْ أَثْمَارَهَا الْعَامَ وَ أَثْمَارَ الْقَمْحِ عَاماً قَابِلًا فِي أَوَانِ غَلَّتِهَا وَ أَنَّمَا أَمَرَتْ لِنِسَاءِ مُحَمَّدٍ أَبِيهَا خمس [خَمْساً] وَ أَرْبَعِينَ أُوقِيَّةً وَ أَمَرَتْ لِفُقَرَاءِ بَنِي هَاشِمٍ وَ بَنِيعَبْدِالْمُطَّلِبِ بِخَمْسِينَ أُوقِيَّةً...؛   این [وصیت] نامهای است که فاطمه دختر محمد(صلی الله علیه و آله و سلم) درباره مالش نوشته است. اگر حادثهای برای او پیش آمد و از دنیا رفت، هشت اوقیه  از آنها را صدقه [وقف] قرار داد که از فایده و محصول آن هر سال بعد از هزینه آبیاری و هزینههای دیگر انفاق شود ... و مقرر داشت که چهل و پنج اوقیه برای زنان پدرش، محمد(صلی الله علیه و آله و سلم) و پنجاه اوقیه برای فقرا و نیازمندان بنیهاشم و بنیعبدالمطلب باشد ... .

3/1. مقرری برای افراد خاص
امام علی(علیه السّلام) از حضرت فاطمه(سلام الله علیها)خواست تولیت مالش را با اموال رسولخدا(صلی الله علیه و آله و سلم) جمع نماید و او تا زمانی که زنده است، متولی آن اموال باشد و اگر حادثهای برای او رخ داد؛ آن را به دو فرزندش حسن و حسین(علیهما السلام) واگذار نماید تا آن دو متولی آن باشند و حضرت فاطمه(سلام الله علیها) در آن وصیتنامه مرقوم داشت:

من آن را به علی بن ابیطالب(علیه السّلام) دادم؛ همانگونه که در آن اموال به او اجازه دادم، پس مال من [و نیز] مال محمد(صلی الله علیه و آله و سلم) را بدون اینکه از آن چیزی جدا سازم [در اختیارش قرار دادم تا] از محصول مال، آنطوری که من سفارش نمودم و آن مقدار که صدقه قرار دادم، بپردازد. پس اگر صدقه آن اموال و آنچه من به آن دستور دادم، قضای خداوند بر آن واقع شد [و حادثهای پیش آمد، همچون خشکسالی و ...] پس اختیار آن به دست علی(علیه السّلام) است که هر گونه بخواهد، صدقه دهد و هر گونه بخواهد، انفاق نماید و بر او حرجی نیست؛ و اگر برای علی(علیه السّلام) حادثهای پیش آمد، تمام اموالم و مال محمد(صلی الله علیه و آله و سلم) را به فرزندانم حسن و حسین(علیهما السلام) واگذار نماید و آن دو نیز هر گونه که خواستند، انفاق و تصدق نمایند و بر آنها حرجی نیست؛ و برای دختر جندب (ابوذر غفاری) آن صندوق کوچک و مقداری از مال و اثاثیه را قرار دادم ... و پوششهای زنانه را به یکی از دو دخترم و علی(علیه السّلام) واگذار نمودم. از آن پوششها اگر میخواهند تا زمانی که ازدواج نکردهاند، استفاده نمایند؛ و این نامهای است که فاطمه در باب مال خود مرقوم داشت و به آن حکم نمود و خدا بر آن گواه است. مقداد بن اسود و زبیر بن عوام و علیبن ابیطالب [نیز بر آن گواهند و] آن را نوشتند. 

در روایت دیگری ابوجریح از امام باقر(علیه السّلام) از پدرانش(علیهم السّلام) نقل کرده است که فرمود: «فاطمه(سلام الله علیها) برای هر کدام از زنان پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) دوازده اوقیه وصیت کرد و برای زنان بنیهاشم نیز همان مقدار و برای امامه، دخترابوالعاص نیز مقداری وصیت نمود». 

از زید بن علی(علیه السّلام) نقل شده است که حضرت فاطمه(سلام الله علیها) مال خود را بر بنیهاشم و بنیعبدالمطلب صدقه [وقف] قرار داد و علی(علیه السّلام) هم همه اموال خود را برای ايشان وقف نمود و افراد دیگری را هم در زمره آنان قرار داد. 

2. وصیتنامه ناظر به امور الهی و سیاسی  
درباره امور ناظر به مباحث الهی و سیاسی حضرت زهرا(سلام الله علیها) دارای دو نوع وصیتنامه است؛ وصیتنامه مکتوب و وصیت زبانی. 

1/2. وصیت مکتوب خطاب به علی(علیه السّلام)
ابنعباس میگوید: هنگامی که حضرت فاطمه(سلام الله علیها) رحلت كرد ... اميرمؤمنان على(علیه السّلام) ... داخل خانه حضرت فاطمه(سلام الله علیها) شد ... آنگاه حضرت على بن ابیطالب(علیه السّلام) صورت مبارك فاطمه(سلام الله علیها) را باز كرد، رقعهاى نزد سر آن حضرت يافت كه در آن نوشته بود: 

بِسْمِ اللَّهالرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‏ هَذَا مَا أَوْصَتْ بِهِ فَاطِمَةُ بِنْتُ رَسُولِاللَّهِ[ص] أَوْصَتْ وَ هِيَ تَشْهَدُ أَنْ لَاإِلَهالَّااللَّهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ وَ أَنَّ الْجَنَّةَ حَقٌّ وَ النَّارَ حَقٌ‏ وَ أَنَّ السَّاعَةَ آتِيَةٌ لارَيْبَ فِيها وَ أَنَّ اللَّهَ يَبْعَثُ مَنْ فِي الْقُبُورِ يَا عَلِيُ‏ أَنَا فَاطِمَةُ بِنْتُ‏ مُحَمَّدٍ زَوَّجَنِيَ‏ اللَّهُ مِنْكَ لِأَكُونَ لَكَ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ أَنْتَ أَوْلَى بِي مِنْ غَيْرِي حَنِّطْنِي وَ غَسِّلْنِي وَكَفِّنِّي بِاللَّيْلِ وَ صَلِّ عَلَيَّ وَ ادْفِنِّي بِاللَّيْلِ وَ لَاتُعْلِمْ أَحَداً وَ أَسْتَوْدِعُكَ اللَّهَ وَ أَقْرَأُ عَلَى وُلْدِيَ السَّلَامَ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ؛  اين وصيتنامه فاطمه دختر پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) است: فاطمه شهادت مىدهد كه خدايى جز خداى یکتا نیست، حضرت محمد(صلی الله علیه و آله و سلم) بنده و پيامبر خداست. بهشت و دوزخ بر حقاند، قيامت خواهد آمد، در آن تردیدی نیست، خداوند همه افرادى را كه در قبرها مدفونند، برخواهد انگيخت. يا على! من فاطمه دختر محمد(صلی الله علیه و آله و سلم) مىباشم. خدا مرا در دنيا و آخرت براى تو تزويج نمود. يا على! تو از ديگران برای (غسل و کفن) من مقدم هستى، شبانه مرا حنوط کن، غسل بده، بر بدنم نماز بگزار و دفنم کن، کسی را از مرگ من آگاه نکن، تو را به خداوند مىسپارم و بر فرزندانم تا روز قیامت درود میفرستم.

2/2. وصیت شفاهی خطاب به علی(علیه السّلام)
وصیت زبانی حضرت زهرا(سلام الله علیها) خطاب به امام علی(علیه السّلام) و اسماء بنت عمیس بود. حضرت فاطمه(سلام الله علیها) در وصیتنامه زبانی به حضرت علی(علیه السّلام) بر موارد ذیل تاکید داشته است: 

غسل، کفن، نماز و دفنم را خودت به عهده بگیر و برایم قرآن و دعا بخوان
حضرت زهرا(سلام الله علیها) در واپسین لحظههای عمر خویش به امیرمؤمنان(علیه السّلام) چنین وصیت کرد: 

اِذا اَنَا مِتُّ فَتَوَلَّ اَنْتَ غُسْلِی وَ جَهِّزْنِی وَ صَلِّ عَلَیَّ وَ اَنْزِلْنِی قَبْرِی وَ ألْحِدْنِی وَ سَوِّ التُّرابَ عَلَیَّ وَ اجْلِسْ عِنْدَ رَأسِی قَبالَةَ وَجْهِی فَاَكْثِرْ مِنْ تِلاوَةِ القرآن وَ الدُّعَاءِ فَاِنَّها ساعَةٌ یَحْتاجُ الْمیِّتُ فیِها اِلیانْسِ الاَحْیاءِ وَ اَنَا اَسْتَوْدِعُكَ اللهَ تَعَالی وَ اُوصیِكَ فِی وَلَدیِ خَیْراً؛  وقتی وفات كردم، غسل و كفن مرا بر عهده بگیر و بر من نماز بگزار و درون قبرم قرار بده و خاك را بر روی قبرم بریز؛ سپس هموار کن و بر بالینم رو به روی صورتم بنشین و زیاد قرآن بخوان و دعا كن؛ زیرا در چنین لحظههایی مردگان به انس با زندگان نیاز دارند. من تو را به خدا میسپارم و درباره فرزندانم سفارش نیكوكاریدارم.
با امامه ازدواج کن
از وصایای دیگر حضرت زهرا(سلام الله علیها) به امام علی(علیه السّلام)، توصیه به ازدواج با امامه دختر خواهر فاطمه(سلام الله علیها) بود كه فرمود: «جَزاكَ اللهُ عَنِّی خَیّرَ الْجَزاءِ يَا ابْنَ عَمِّ رَسُولاللَّه! اُوصِيكِ أَوَّلًا أَنْ تَتَزَوَّجَ بَعْدِي بِابْنَةِ أُخْتِي أُمَامَةَ فَإِنَّهَا تَكُونُ لِوُلْدِي مِثْلِي فَإِنَّ الرِّجَالَ لَا بُدَّ لَهُمْ مِنَ النِّسَاءِ؛  ای پسرعموی پیامبر! خداوند تو را پاداش نیكو دهد! اولین وصیت من به تو این است كه چون مردان به زنان نیاز دارند؛ پس از من با دختر خواهرم امامه ازدواج كن؛ زیرا او همانند من با فرزندانم مهربان است».

مرا شبانه دفن کن و دیگران را آگاه مساز
حضرت زهرا(سلام الله علیها) در تداوم مبارزاتش و در دفاع از ولایت و امامت، به امام علی(علیه السّلام) وصیت كرد: «أُوصِيكَ أَنْ لَايَشْهَدَ أَحَدٌ جِنَازَتِي مِنْ هَؤُلَاءِ الَّذِينَ ظَلَمُونِي وَ أَخَذُوا ...  وَ ادْفِنِّي فِي اللَّيْلِ إِذَا هَدَأَتِ الْعُيُونُ وَ نَامَتِ الْأَبْصَارُ؛ ‏ [ای علی] تو را وصیت میكنم هیچ یک از آنان كه به من ظلم روا داشتند و حق مرا غصب كردند، نباید در تشییع جنازه من شركت كنند؛ ... مرا شب دفن كن، آن هنگام كه چشمها آرام گرفته و دیدهها به خواب فرو رفته باشند». 

ماجرای دفن شبانه و مخفیانه حضرت زهرا(سلام الله علیها) هم در منابع اهلسنت و هم در منابع شیعه آمده است. محمد بن عبدالله از زهری نقل کرده است که او گفت: «فاطمه دختر رسولخدا(صلی الله علیه و آله و سلم) در شب دفن شد و علی او را به خاک سپرد».  جابر از امام باقر(علیه السّلام)  نقل کرده است که حضرت فرمود:«فاطمه(سلام الله علیها) شبانه مدفون شد».  یونس بن یزید از ابنشهاب نقل کرده است: «علی(علیه السّلام)، فاطمه(سلام الله علیها) را شبانه دفن نمود».  عروه از عایشه نقل کرده است:«علی شبانه جنازه فاطمه را دفن نمود».  ابن ابیالحدید نیز مینویسد: «حضرت زهرا(سلام الله علیها) وصيت كرد که [به جهت اعتراض از عملكرد برخى از اصحاب پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) درباره اهلبيت آن حضرت] شبانه به خاك سپرده شود و آنان که بر وى ستم روا داشتهاند، در تشييع جنازهاش حاضر نشوند و بر پیکرش نماز نخوانند».  

در منابع شیعه نیز این مطلب بهگونهای نقل شده است که علامه مجلسی آن را در حد تواتر دانسته و گفته است: «روایات زیادی همانند خبر متواتر وارد شده است که حضرت فاطمه(سلام الله علیها) وصیت کرد شب به خاک سپرده شود». 

قبرم را پنهان کن
طبق نقلی از امام صادق(علیه السّلام)،حضرت فاطمه(سلام الله علیها) در لحظههای آخر زندگی به امام علی(علیه السّلام) چنین وصیتکرد: 
اِذا تَوَفَّیْتُ لاتُعْلِمْ اِلاّ اُمَّ سَلَمَةَ وَ اُمَّ اُیْمَنَ وَ فِضَّةَ وَ مِنَ الرِّجالِ اَبْنَیَّ وَ الْعَبّاسَ وَ سَلْمانَ وَ عَمّاراً وَ المِقْدادُ وَ اَبّاذَرَ وَ حُذَیْفَةَ وَ لاتُدْفِنِّیالاّ لَیْلاً وَ لاتُعْلِمْ قَبْرِیاحَداً؛  بعد از مرگم به هیچ كس اطلاع نده، جز اینكه از زنان به امسلمه، امایمن و فضه و از مردان به دو فرزندم [حسن و حسین]،عباس، سلمان، عمار، مقداد، ابوذر و حذیفه خبر بده. مرا دفن نكن، مگر در شب و قبر مرا به هیچ كس اطلاع نده تا مخفی بماند.

3/2. وصیت شفاهی خطاب بهاسماء بنت عمیس
نقل شده است که حضرت فاطمه(سلام الله علیها) به اسماء وصیت کرد در غسل دادنش با امام علی(علیه السّلام) مشارکت کند:«یا اَسْماءُ! اِذا مِتُّ فَاغْسِلْینِیانْتِ وَ عَلِیُّ بْنُ اَبِیطالِبٍ وَ لاتُدْخِلْنیعلَیاحَداً؛  ای اسماء! وقتی من از دنیا رفتم، تو و علی مرا غسل دهید و هیچ كس را در كنار جنازه من راه ندهید».

وصیت به تابوتی ویژه و پوشش روی پیکر
اسماء بنت عمیس میگوید: روزهای آخر زندگی حضرت فاطمه(سلام الله علیها) با او بودم. روزی مرا به یاد کیفیت حمل جنازه توسط مردم انداخت و نگرانیاش را ابراز نمود که چرا جنازه زن را روی تخته‌ای میگذارند و بالای دست مردان حمل میکنند؟ سپس فرمود: «إِنِّی قَدِ اسْتَقْبَحْتُ مَا یُصْنَعُ بِالنِّسَاءِ أَن یطْرَحَ عَلَیالْمَرْأَةِ الثَّوْبُ، فَیَصِفُهَا لِمَنْ رَأَی فلَاتَحْمِلْنِی عَلَی سَرِیرٍ ظاهِرٍ استُرِینِی سَتَرَک اللّهُ مِنَ النّارِ؛  من بسیار زشت میدانم که (جنازه) زنان را روی تخته بدون دیوار می‌گذارند و بر روی آن پارچه میافکنند؛ چرا که [حجم] بدن نمایان میشود. مرا بر روی تخته این چنینی نگذار و بدن مرا بپوشان که خدا تو را از آتش جهنم باز دارد». 

اسماء میگوید: خدمت حضرت توضیح دادم که در سرزمین حبشه، تابوتی برای حمل جنازهها درست میکنند که بدن میت را [با دیوارهای که دارد] میپوشاند. سپس شکل آن را ترسیم کردم. حضرت فاطمه(سلام الله علیها) كه آن را ديد، خوشحال شد و تبسم كرد. اسماء گويد: من از روزى كه رسولخدا(صلی الله علیه و آله و سلم) از دنيا رفته بود تا به آن روز تبسم بر لبان دختر پيامبر نديده بودم.  سپس حضرت فرمود: «اِصنَعِی لِی مِثلَه اسْتُرینی، سَتَرَکِ اللّهُ مِنَ النّارِ؛  برای من تابوتی مثل آن درست کن و مرا با آن بپوشان! خدا تو را از آتش دوزخ حفظ نماید».

این امر به خوبی نشان میدهد که حضرت به شدت نسبت به مسئله عفاف و حجاب حساس بود؛ آن هم بعد از شهادت و نسبت به جنازه خویش. این امر آن قدر برای او مهم بود که در کنار وصیتهای اصلی باز به امام علی(علیه السّلام) نیز وصیت ویژه نمود: «اُوصِیکَ یَا ابْنَ عَمِّ أَنْ تَتَّخِذَ لِی نَعْشاً فَقَدْ رَأَیْتُ الْمَلَائِکةَ صوَّرُوا صورَتهُ؛  وصیت میکنم به شما ای پسر عمو که برای من تابوتی درست کن؛ همانگونه که ملائکه شکل و قیافه آن را به من نشان دادهاند».

از ابن عباس نقل شده است حضرت فاطمه(سلام الله علیها) اول کسی بود که برای او تابوت قرار داده شد و اسماء بنت عمیس آن را برای او درست کرد. 

*******

نگارنده: حجت‌الاسلام والمسلمین حسن عاشوری لنگرودی

فهرست منابع
1.    ابن حيون، نعمان بن محمد مغربى‏، دعائم الإسلام‏، تصحیح آصف فیضی، قاهره: دار المعارف، 1383/1963م.
2.    ابنابیالحدید، عبدالحمید بن هبةالله، شرح نهج البلاغه، بیروت: دار احیاء اتراث العربی، 1385ق.
3.    ابنمنظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، تصحیح جمالالدین میردامادی، چاپ سوم، بیروت: دار الفکر للطباعه و النشر و التوزیع ـ دار صار، 1414ق.
4.    بغدادی اسماعیل بن حماد بن زيد البغدادي المالکی، تركة النبي و السبل التی وجهها فیها، بیجا ، بینا، 1404ق.
5.    تستری، سید نور الله، احقاق الحق، قم: کتابخانه آیت الله نجفی، 1401ق.
6.    حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، تصحیح مؤسسه آلالبیت(علیهم السّلام)، چاپ اول، قم: مؤسسه آلالبیت(علیهم السّلام)، 1409ق.
7.    حميرى، عبد الله بن جعفر، قرب الإسناد، تصحیح مؤسسة آلالبيت(علیهم السّلام)، چاپ اول، قم‏: مؤسسة آلالبيت(علیهم السّلام)‏، 1413ق.‏
8.    ذهبی، ابوعبدالله محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، بیروت: مؤسسة الرسالة، 1413ق.
9.    زمانی، رجبعلی، «وصایای حضرت فاطمه(سلام الله علیها)» مجله فرهنگ کوثر، شماره 69. 
10.    سمهودی، نورالدین علی بن احمد مصری، وفاء الوفاء باخبار المصطفی، بيروت:‏ دار الكتب العلمية،2006م.
11.    طبرسی، محمد بن جریر، دلائل الامامه، چاپ اول، قم: بعثت، 1413ق.
12.    طوسی، محمد بن حسن، التهذیب، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1407ق.
13.    طیب، سید عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، چاپ دوم، تهران: اسلام، 1378ش.
14.    فیروزآبادی، سید مرتضی،‏ فضائل الخمسة من الصحاح الستة، ، تهران: اسلاميه،‏1410ق.
15.    کاتب واقدی، محمد بن سعد،الطبقات الکبری، بيروت: دار صادر، 1405/1985م.
16.    کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، بیروت: دار صعب و دار التعارف، 1401ق.
17.    مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، تصحیح جمعی از محققان، چاپ دوم، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1403ق.